Οι Τοπικές Κοινωνίες μπροστά στην αναζήτηση Συλλογικών Οραμάτων και η Αυτοδιοίκηση. Του Αλέξανδρου Σταθακιού*

Τα 3,5 σχεδόν χρόνια των «μνημονίων» με την βαναυσότητα της ραγδαίας, σκληρής, αδυσώπητης λιτότητας που γνώρισε η Χώρα έφεραν το χειρότερο αποτέλεσμα που θα μπορούσαν να φέρουν.

Όχι δεν είναι κάτι που μπορεί να αναζητηθεί στην σφαίρα της οικονομίας της αγοράς. Είναι κάτι που αφορά και την ψυχική οικονομία του ανθρώπου. Οι συμπολίτες καθημερινά χάνουμε όλο και περισσότερο την εμπιστοσύνη μας σε κάθε αξία και διαδικασία συλλογικότητας, βυθιζόμαστε στην αυτοαναφορικότητα.

Είναι φυσικό μετά από αυτήν την «ολική βαράθρωση» προσώπων, οικογενειών, κοινοτήτων που για δεκαετίες είχαν εθιστεί στις ιδέες «της διαρκούς ανάπτυξης», «της σιγουριάς εντός του δυτικοευρωπαϊκού μοντέλου», «της ένταξης στον πολιτισμένο κόσμο». Ακόμα και κάποιος υποθέσει ότι ανιστόρητα υπήρχαν τέτοιες πεποιθήσεις, δεν μπορεί να αμφισβητήσει ότι κατά κανόνα τα παιδιά είχαν πιο αυξημένες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές δυνατότητες από τους γονείς τους, τουλάχιστον για 50 χρόνια στην Ελλάδα. Σχεδόν κάθε οικογένεια έζησε μια ιστορία «κοινωνικής ανόδου» από το τέλος του εμφυλίου, έως και λίγα χρόνια πριν τα «Μνημόνια», αν υποθέσουμε ότι η γενιά των Stage «πήρε μια γεύση» της διάψευσης των αυξημένων προσδοκιών λίγο νωρίτερα από την μεγάλη πτώση.

Γράφει ο καθηγητής Γ. Μαργαρίτης : «Τι θα έχουμε να πούμε στα παιδιά μας αύριο όσοι επιζήσουμε από ετούτη τη δοκιμασία; (….) Ότι δεχτήκαμε τη μοίρα μας σκυφτά όπως θα έκανε ο κάθε ηττημένος; Ότι χωρίς περίσκεψη, χωρίς αιδώ, αποδεχτήκαμε τον ανίδεο καπετάνιο και το βρόμικο καθεστώς που κρυβόταν πίσω από αυτόν;» (Γ. Μαργαρίτη, Οι «διαθέσιμοι» ή οι ναυαγοί της «Μέδουσας», - Εφημερίδα των Συντακτών ,14/10/13)

Σήμερα δεν ξεγυμνώνεται μόνο «το σύστημα» αλλά και ο άνθρωπος μπρος στον εαυτό του και τους άλλους. Είναι λογικό μετά από αυτή την περιπέτεια να μην εμπιστεύεται όχι μόνο τους άλλους, αλλά και τον ίδιο του τον εαυτό. Ανιχνεύει απ’ την αρχή το πλαίσιο συμμετοχής του σε κάθε συλλογική προσπάθεια. Χώροι όπως ο συνεταιρισμός, το συνδικάτο, το κόμμα, η τοπική αυτοδιοίκηση (οι πάλαι ποτέ ένδοξες «των Ελλήνων Κοινότητες»), του θυμίζουν «άδεια κουφάρια».. Τους πλησιάζει σαν να μπαίνει σε λαβωμένο από σεισμό κτήριο.

Σε τούτο το σημείο-κλειδί παίζουν κακό ρόλο και «οι καλοθελητές του συστήματος»: Αυτοί που θέλουν να μας πείσουν ότι δεν αξίζει κάθε προσπάθεια ανατροπής, πως «όλοι ίδιοι είναι», «όλα θα αποτύχουν» και συνεπώς δεν αξίζει να έχουμε οράματα. Μετέρχονται κάθε τόπο, συκοφαντώντας καθένα και κάθε τι που μπορεί να δώσει το έναυσμα για νέα κινήματα, καινούργιες μορφές ενότητας των πολιτών.

«Το πιο βαθύ σκοτάδι», όμως «είναι πριν την αυγή». Μέσα από την πίκρα τους μα και τη σοφία της εμπειρίας, αρκετοί συγκλίνουν στο ότι ο ατομισμός δεν είναι η λύση, αλλά απαραίτητος όρος για να βγούμε από το σκοτάδι είναι η συλλογικότητα. Όμως δεν θέλουν να αναπαλαιώσουν σεισμόπληκτα κουφάρια. Αναζητούν την τομή: «Άμεση Δημοκρατία» ζητούσαν οι «αγανακτισμένοι», έστω κι αν τότε δεν μπόρεσαν να ιχνογραφήσουν το αίτημά τους. Πως δηλαδή θα μορφοποιηθεί αυτή η μεγάλη αλλαγή και από ποια «επί μέρους» θα συναπαρτίζεται;

Για το πιο δυναμικό τμήμα της κοινωνίας, η συλλογικότητα, που αναζητείται, εκφράζει κατ αρχήν την πληγωμένη αίσθηση δικαίου. Από το σημείο της κάθαρσης και πέρα όμως οι νέες προτάσεις οφείλουν να πυροδοτήσουν όλο το δυναμικό του ανθρώπινου ψυχισμού. Με τον τρόπο αυτό οι πολίτες θα αναλάβουν το ρίσκο της «πλήρους αναχώρησης» από το παλιό, σαθρό, ετοιμόρροπο, επιβλαβές, αλλά γνώριμο. Θα ξεκινήσουν να χτίζουν το νέο, το αναγκαίο όσο και οραματικό.

Γι’ αυτό λοιπόν οι εκλογές για την Αυτοδιοίκηση αποτελούν ορόσημο .

Σημασία δεν έχει μόνο ποιος συνδυασμός θα κερδίσει. Θα είναι ήττα για την Κοινωνία αν νικήσει λέγοντας μεγάλα λόγια, ή κάνοντας τα κατάλληλα «ταξίματα», ή προσεγγίζοντας τις κατάλληλες ομάδες σε κοινωνικό ή τοπικό επίπεδο, η ακόμα βρίσκοντας τους κατάλληλους διαπλεκόμενους «χορηγούς»…

Είναι ορόσημο, γιατί είναι ευκαιρία να βρεθούν άνθρωποι από διαφορετικούς χώρους και τόπους να ψηλαφίσουν τις δυσκολίες, ακόμα και το τέλμα, να το καταδείξουν με γόνιμο τρόπο.

Να βασανιστούν πολύ με μελέτη, διάλογο, ανάληψη δράσης και αξιολόγησης της δράσης να καταλήξουν σε χειροπιαστό μοντέλα, ολοκληρωμένου αποχωρισμού από καθετί που πέθανε και σε τοπικό επίπεδο. Για ό,τι διασώζεται να προτείνουν την γιατρειά.

Να δείξουν τους στόχους, να δεσμευτούν για άμεσες προτεραιότητες.

Γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι θα χρειαστεί πολύς κόπος και χρόνος και καρτερία για να φτάσουν μέχρι την μέση των στόχων.

Γνωρίζοντας επίσης ότι θα συγκρουστούν με πολλά συμφέροντα , θα γίνουν δυσάρεστοι σε δυνατούς και ίσως λαβωθούν προσωρινά, αλλά θα έχουν την ομάδα τους για να προστρέξουν.

Σε τοπικό επίπεδο το χτίσιμο του νέου μπορεί να είναι λιγότερο αγωνιώδες και περισσότερο απτό.

Η συλλογικότητα μπορεί και πρέπει να βρει έναν βηματισμό για να βουλεύεται και να δρα σε ένα δύσκολο τοπίο.

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Σαμιακόν Βήμα» της 21-10-2013
* Ο Αλέξανδρος Σταθακιός είναι εκπαιδευτικός, Στέλεχος Πρόληψης Εξαρτήσεων, Συνδικαλιστής, Μέλος ΝΕ ΣΥΡΙΖΑ ΣΑΜΟΥ