Η Τράπεζα Σπόρων Αιγαίου "Κιβωτός" δίνει «ζωή» σε σχολικούς κήπους

Επενδύοντας στην παιδεία, τη γνώση και την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση των νέων, η Τράπεζα Σπόρων Αιγαίου- Κιβωτός του Ινστιτούτου Θαλάσσιας Προστασίας, Αρχιπέλαγος συνεχίζει για ακόμη μία χρονιά τη συνεργασία με σχολεία της χώρας στο πλαίσιο της δημιουργίας σχολικών κήπων, οι οποίοι καλλιεργούνται από σπόρους τοπικών ποικιλιών που φυλάσσονται στην Κιβωτό.

Το Αρχιπέλαγος, παρατηρώντας τη συνεχιζόμενη και συστηματική εξαφάνιση των τοπικών ποικιλιών φυτών, δημιούργησε το 2005 την Τράπεζα Σπόρων Αιγαίου, η οποία εδρεύει σήμερα στην ερευνητική μας βάση, στο Βαθύ της Σάμου. Ωστόσο, η Κιβωτός δημιούργηθηκε στο νησί της Ικαρίας, όπου και στοχεύουμε να επιστρέψει μόλις υπάρξουν οι κατάλληλες συνθήκες.

Μία από τις πιο παραγωγικές μας καλλιέργειες σε σιτάρι

Στόχος αυτής της μακροχρόνιας δράσης είναι η συγκέντρωση και φύλαξη σπόρων, καθώς και ο πολλαπλασιασμός και η διάδοση της καλλιέργειας των τοπικών ποικιλιών καλλιεργήσιμων φυτών από τα νησιά, καθώς και από περιοχές της ηπειρωτικής χώρας.

Η πρωτοβουλία αυτή, ωστόσο, δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί, εάν δεν υπήρχε συμμετοχή από δραστήριες ομάδες πολιτών και αγροτών που έμπρακτα στηρίζουν αυτό τον σημαντικό κύκλο διατήρησης και προστασίας των τοπικών ποικιλιών. Ταυτόχρονα, το περιεχόμενο και οι στόχοι της εν λόγω δράσης απαιτούν διακριτικό έργο και στοχευμένη σκληρή εργασία προκειμένου να υπάρξει το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Έλεγχος επιμόλυνσης των σπόρων από παθογόνα

Στο πλαίσιο αυτό, το Αρχιπέλαγος συνεργάζεται στενά με εξειδικευμένους φορείςαπό την Ελλάδα και το εξωτερικό για τη μακροχρόνια φύλαξη και πολλαπλασιασμό του γενετικού υλικού. Παράλληλα με ποικίλες δράσεις, μεταξύ των οποίων και οι σχολικοί κήποι,προσπαθεί να αφυπνίσει την κοινωνία, και ειδικότερα τις νέες γενιές, ώστε να αντιληφθούν την αξία διατήρησης των αγροτικών ποικιλιών.

Ήδη, με την έναρξη της σχολικής χρονιάς το Αρχιπέλαγος έχει ξεκινήσει συνεργασία με σχολεία της Αττικής, των Κυκλάδων, της Δωδεκανήσου και άλλων περιοχών της χώρας.

Πειραματική καλλιέργεια τοπικών ποικιλιών

Στόχοι της κοινής αυτής δράσης είναι να γίνει αντιληπτή η ανθεκτικότητα και η παραγωγικότητα των τοπικών ποικιλιών, οι οποίες προσφέρονται από την Κιβωτό του Αρχιπελάγους, να αποκτηθεί γνώση στον τρόπο καλλιέργειας και τέλος να παραχθούν ποσότητες προϊόντων προς κατανάλωση αλλά και σπόρων που θα χρησιμοποιηθούν στις επόμενες καλλιέργειες.

Η επαφή με την καλλιέργεια, η ενημέρωση για τη διατροφική αξία των τοπικών προϊόντων, η ανάπτυξη δεξιοτήτων, ομαδικού πνεύματος, συνεργασίας καθώς και υπευθυνότητας είναι μόνο μερικά από τα οφέλη που έχει για τους μαθητές η δημιουργία σχολικών κήπων.

Η Κιβωτός στεγάζεται στο Μανιάκειο κτίριο στη Σάμο, το οποίο παραχωρήθηκε στο Αρχιπέλαγος για κοινή χρήση από το Πανεπιστήμιο Αιγαίου και ανακαινίστηκε και εξοπλίστηκε από το Αρχιπέλαγος

Οι επιστήμονες της Κιβωτού του Αρχιπελάγους φροντίζουν ώστε αυτές οι τοπικές ποικιλίες νακαλλιεργούνται υπό ασφαλείς συνθήκες, που αποκλείουν κίνδυνο επιμόλυνσης από ξένες ποικιλίες, και με μεθόδους βιολογικής καλλιέργειας, χωρίς τη χρήση χημικών φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων.

Τον τελευταίο χρόνο, στα κτήματα που παραχωρούν ιδιώτες στο Αρχιπέλαγος καλλιεργήθηκαν ποικιλίες σταριού, φάβας, κριθαριού κ.α, ενώ στους κήπους μας καλλιεργήθηκαν, επίσης, πολλές νησιωτικές ποικιλίες κηπευτικών.

Η σημαντική παραγωγή που επιτύχαμε τους προηγούμενους μήνες, ενίσχυσε την Κιβωτό με νέο γενετικό υλικό (σπόρους), κάλυψε τις διατροφικές ανάγκες για περισσότερους από 40 ερευνητές και φοιτητές που φιλοξενούμε, ενώ όπως γίνεται κάθε χρόνο, με απόλυτη διακριτικότητα μοιράστηκαν προϊόντα σε οικογένειες οι οποίες τα είχαν πραγματικά ανάγκη.

Επιπλέον, μία άλλη σημαντική δράση της Κιβωτού είναι η ανάλυση των νομικών δικαιωμάτων των πολιτών στη χρήση, αναπαραγωγή και εμπορία των σπόρων από τοπικές ποικιλίες. Για το λόγο αυτό, συνεργαζόμαστε με τη Νομική Σχολή των Πανεπιστημίων Loyola, ΗΠΑ και Uppsala, Σουηδία και φιλοξενουμε εξειδικευμένους μεταπτυχιακούς φοιτητές οι οποίοι μας βοηθούν να αποκωδικοποιήσουμε το νομικό πλαίσιο που ορίζει η νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική και να κατανοήσουμε πως αυτό μας επηρεάζει.

Το Αρχιπέλαγος διατηρεί, επίσης, ένα δίκτυο επαφών με συνειδητούς αγρότες από τη Θράκη μέχρι τα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη, με τους οποίους συνεργαζόμαστε στενά τόσο στη συλλογή σπόρων όσο και στην καλλιέργεια και αναπαραγωγή τους.

Καλλιέργεια παραδοσιακής ποικιλίας σιταριού στο ΕΠΑΛ Τήνου

Για να καταλάβουμε τη σοβαρότητα του προβλήματος, αναφέρουμε ενδεικτικά ότι στην Ελλάδα, σε λίγες μόνο δεκαετίες, από τις 200 ποικιλίες σταριού που καλλιεργούνταν, έχουν μείνει μόνο 20, δηλαδή μειώθηκαν κατά 92%, ενώ αντίστοιχα ποσοστά καταγράφονται δυστυχώς και σε πολλές άλλες ποικιλίες καλλιεργήσιμων ειδών.

Δεν πρέπει, λοιπόν, να ξεχνάμε ότι η συνεχιζόμενη και συστηματική εξαφάνιση των τοπικών ποικιλιών θα οδηγήσει σύντομα στο σημείο να θεωρείται πολυτέλεια το δίλημμα κατά πόσο θέλουμε να καταναλώνουμε μεταλλαγμένα ή όχι. Όταν εξαφανιστούν οι τοπικές ποικιλίες καλλιεργήσιμων φυτών, μαζί τους θα εξαφανιστούν ανεπιστρεπτί και οι επιλογές μας, καθώς θα είμαστε διατροφικά εξαρτημένοι.

Θοδωρής Τσιμπίδης
Διευθυντής, Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος»