Η ανάγκη ενός νέου μοντέλου τουριστικής ανάπτυξης.

Του Γ.Σκλαβούνου.                                                                                                                                                                                                              

Η μεγέθυνση του ελληνικού τουρισμού υπήρξε ανέκαθεν εξωγενής.

Κατευθύνθηκε αρχικά από αρχαιολάτρες, περιηγητές, στη συνέχεια από τα γραφεία τουρισμού, που χρηματοδότησαν την ανέγερση ενοικιαζόμενων καταλυμάτων, με αντάλλαγμα την μακρόχρονη ενοικίαση, τους ΤΟUR ΟPERATORS και τελευταία την Κρουαζιέρα. Ως εξαίρεση καταγράφεται η πολύ σημαντική, στο ξεκίνημα της και τραγική στην κατάληξη της ιστορία των 44 Ξενία.

Ο νέος Τουριστικός Νόμος (4179,εφ,της,Κυβ,αριθ,φυλλου175,8/8/2013) ουσιαστικά στηρίζεται και επιτείνει την κυριαρχία του κατεστημένου μοντέλου τουριστικής ανάπτυξης, ενθαρρύνει την υπερ-συγκέντρωση της τουριστικής δραστηριότητας, χωρικά, λειτουργικά, οικονομικά, όπως π.χ. με την οριζόντια προώθηση της κατηγορίας των “Οργανωμένων Υποδοχέων Τουριστικών Δραστηριοτήτων” και της κατηγορίας των “Σύνθετων Τουριστικών Καταλυμάτων”.

Στην ίδια λογική, της υπερ συγκέντρωσης, στηρίζεται και το προταθέν Σχέδιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και αειφόρου ανάπτυξης για τον τουρισμό.

Η τουριστικά μας ανάπτυξη δεν εντάχθηκε, ποτέ, σε έναν εθνικό αναπτυξιακό σχεδιασμό με εθνικές και περιφερειακές προτεραιότητες.

• Η νησιωτικότητα, στο πλαίσιο μιας διαχρονικά άγονης και προβληματικής αναπτυξιακής και περιφερειακής πολιτικής, παραμένει αναπτυξιακό πρόβλημα, αντί αναπτυξιακού πλεονεκτήματος. Παραμένει πρόβλημα με ορφανά λιμάνια άγονες γραμμές, εγκαταλειμμένους και προς πώληση νησιωτικούς παράδεισους.

• Η τεράστιας έκτασης και θαυμάσιας ομορφιάς θάλασσες μας, αντί να αποτελούν τη βάση ενός ευρύτατου φάσματος εθνικής αναπτυξιακής εξειδίκευσης, και ανταγωνιστικού τουρισμού, έχουν περιορισθεί κυρίως στην κρουαζιέρα και μείς μόλις αρχίσαμε να ψελλίζουμε, ετερόφωτα, για γαλάζια ανάπτυξη.

Αδυνατούμε να συνεννοηθούμε ακόμα και για ένα νομοσχέδιο θαλάσσιου τουρισμού, όταν Τούρκικα κεφάλαια, υπό διάφορα σχήματα, τείνουν να ελέγξουν μονοπωλιακά το σύστημα των μαρίνων της Αδριατικής και του Αιγαίου.(Ροδιακή 5/8/2013).

Ο κ Βερνίκος, Γενικός Γραμματέας του Σ.Ε.Τ.Ε, δηλώνει στο περιοδικό Τουριστική Αγορά. «Έχουμε χάσει το 80% των πελατών σκαφών με πλήρωμα. Κάνουμε περίπου 20.000 ναυλωσύμφωνα το χρόνο, ενώ θα μπορούσαμε να κάνουμε 200.000….

Η δραστηριότητα σκαφών αναψυχής στη Ελλάδα περιορίζεται στα 600.000.000, ενώ της Ισπανίας, της Γαλλίας, της Ιταλίας, φθάνουν τα 4,5 δις euro.»

Στο 12ο συνέδριο του ΣΕΤΕ κατατέθηκε μελέτη Στρατηγικού Τουριστικού Σχεδιασμού 2014-2021. Η μελέτη ούτε θίγει ούτε ανατρέπει την φιλοσοφία και την πρακτική της τουριστικής μας μεγέθυνσης.

«Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, τα επόμενα 8-10 χρόνια, ο τουρισμός θα αποτελέσει κινητήρια δύναμη της ελληνικής οικονομίας, αντιπροσωπεύοντας πάνω από το 35% και το 38% του συνολικού αναπτυξιακού δυναμικού σε όρους Ακαθάριστης Προστιθέμενης Αξίας (ΑΠΑ) και απασχόλησης αντίστοιχα. Οι διεθνείς επισκέπτες θα φθάσουν τα 22-24 εκατ., με παράλληλη αύξηση της μέσης δαπάνης ανά ταξίδι. H συνολική συνεισφορά σε ΑΠΑ θα είναι 41- 44 δισ. Ευρώ (+ 16 - 17 δισ. Eυρώ από ό,τι σήμερα) και περίπου 1 εκατ. στην απασχόληση (+ 300.000 θέσεις)».

Για τη συνέχεια κάντε "κλικ" πιο κάτω:



Αναγκαίες στρατηγικές επιλογές.

• Βιώσιμη ανάπτυξη.

Η επιλογή της Βιώσιμης Τουριστικής Ανάπτυξης και όχι της μεγέθυνσης, πρέπει να τεθεί, να υπηρετηθεί, να διακηρυχθεί με κρυστάλλινη διαύγεια, με απόλυτη πειστικότητα προς κάθε κατεύθυνση. α) Στους περιφερειακούς και τοπικούς υπηρεσιακούς παράγοντες, για να κάνουν ανεπηρέαστα από το αμαρτωλό πελατειακό πολιτικό σύστημα τη δουλειά τους. β) στα τοπικά επιμελητήρια, τις τοπικές κοινωνίες. γ) Στους επενδυτές του εσωτερικού και του εξωτερικού. δ)Την παγκόσμια τουριστική αγορά, τους εν δυνάμει νέους πελάτες μας.

Μια τέτοια επιλογή, σοβαρά διακηρυγμένη, σεβαστή και εφαρμοζόμενη σε εθνικό περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, στηριζόμενη από έναν πραγματικό εθνικό κοινωνικό διάλογο, τους φορείς του Ε.Σ.Χ.Α.Α και με προοπτική να επισφραγίζεται από απόλυτη διαφάνεια επιλογών, και τοπικά σύμφωνα ανάπτυξης, μπορεί να λειτουργήσει ως αναπτυξιακός καταλύτης στο εσωτερικό, να προσελκύσει σοβαρούς επενδυτές, ποιοτική πελατεία και να δημιουργήσει ανοίγματα σε, νέες, επιθυμητές αγορές.

• Φύση και Φυσιογνωμία

Η προστασίας της ΦΥΣΗΣ κα η διατήρηση της ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑΣ, του παραδοσιακού δομημένου περιβάλλοντος επιβάλλονται ως διαρκούς και υψηλής απόδοσης επενδύσεις.

• Διάχυση αντί της υπερσυκέντρωσης.

H επιλογή της διάχυσης, χωρικής, λειτουργικής οικονομικής, της τουριστικής επιχειρηματικότητας αντί της υπερσυγκεντρωσης, με προτεραιότητα στην αξιοποίηση παραδοσιακών και αραιοκατοικημένων οικισμών υπηρετεί έναν τουρισμό με ταυτότητα, ενίσχυση της μικρομεσαίας επιχείρησης, κοινωνική συνοχή.

• H αναβάθμιση, η ενθάρρυνση συνεργασίας και συντονισμού, μεταξύ των υφισταμένων μικρομεσαίων τουριστικών επιχειρήσεων και των φορέων τους, στην κατάκτηση της αγοράς θα αποδώσει πολλαπλάσιους καρπούς στην εθνική και τις τοπικές ιοκονομίες.

• Ο Ελληνικός τουρισμός, συνεχίζει να εξελίσσεται χωρίς αναπτυξιακό συνδυασμό με άλλους τομείς της οικονομίας, χωρίς στόχευση περιφερειακής εξειδίκευσης και προγραμματισμό περιφερειακών και διαπεριφερειακών συνεργασιών.

Χωρίς νέες μεθόδους στην προβολή του, στην κατάκτηση της αγοράς. Χωρίς την διαμόρφωση την επιδίωξη στρατηγικών συνεργασιών και την διασφάλιση στρατηγικών εταίρων σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.

•  Βιωσιμότητα τοπικής οικονομίας και τοπική επιχείρησης...

Πέρα από θεωρητικές και ηθικές προσεγγίσεις, περί βιώσιμης ανάπτυξης, με τον απλούστερο δυνατό τρόπο οφείλουμε να καταστήσουμε κατανοητές μερικές βασικές παραδοχές της τουριστικής αγοράς, και μιας βιώσιμης ανταγωνιστικότητας.

• Αν ένας τόπος τουριστικού προορισμού απαξιώνετε, κάθε επιχείρηση και οι καλύτερες στο είδος τους, στο συγκεκριμένο τόπο, απαξιώνονται.

• Η επιχειρηματική ηθική του «ο σώζων εαυτόν σωθήτω», οδηγεί μεσομακροπρόθεσμα στην συνολική παρακμή.

• Κατά συνέπεια η συνολική βελτίωση ενός τόπου τουριστικού προορισμού, από το επίπεδο των υποδομών, του πολιτιστικού και φυσικού περιβάλλοντος, μέχρι την ποιότητα των προσφερομένων υπηρεσιών και προϊόντων, αποτελούν καθοριστικούς συντελεστές βιώσιμης ζήτησης του συγκεκριμένου τόπου.

•  Αντιμετώπιση της ολιγοπωλιακής εκμετάλευσης της αγοράς.

Το ολιγοπωλιακό καθεστώτος λειτουργίας των TOUR OPERATORS στρεβλώνει, μέχρι καταργήσεως, τους κανόνες της ελεύθερης αγοράς.

Σε ένα τέτοιο καθεστώς η κάθε βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της μεμονωμένης επιχείρησης, (αλλά και ενός τόπου προορισμού), θα παραμένει αναποτελεσματική, η θα εξυπηρετεί μόνο τους TOUR OPERATORS

Επιχειρηματικοί φορείς του κλάδου, συνδικάτα εργαζομένων, τοπική αυτοδιοίκηση, Πολιτεία, οφείλουν να διασφαλίσουν τα κατάλληλα και αναγκαία μέσα για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Η προσφυγή στα αρμόδια όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι αναπόφευκτη.

Η άριστη δυνατή αξιοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας για την κατάκτηση της αγοράς μπορεί να αποτελέσει ένα από τα μέσα αντιμετώπισης των Τ.Ο.

• Οργανική διασύνδεση της τουριστικής επιχείρησης με την τοπική κοινωνία και οικονομία

Επιβάλλεται η επιδίωξη τοπικής ανταγωνιστικότητας, αντί της μονοδιάστατα, επιχειρηματικής ανταγωνιστικότητας. Η αναγνώριση της ανάγκης για έντονη και βιώσιμη ζήτηση των τόπων, τουριστικού προορισμού και όχι μονοδιάστατα, των μεμονωμένων επιχειρήσεων, που λειτουργούν στους συγκεκριμένους τόπους.

Επιβάλλεται η βιώσιμη ζήτηση των τοπικών προϊόντων και όχι απλά των εντός της επιχειρήσεως προσφερομένων προϊόντων.

Χρειαζόμαστε προσπάθεια συνεργασίας τοπικών κοινωνιών και τουριστικής επιχείρησης, για την αύξηση της Μ.Κ.Κ.Δ (μέσης κατά κεφαλήν δαπάνης), αλλά και μιας καλύτερης διάχυσης του παραγόμενου πλούτου στην τοπική κοινωνία.

• Κατά κεφαλήν εκροές και κατά κεφαλήν τουριστική δαπάνη.

Η μείωση των κατά κεφαλήν εκροών είναι σημαντικότερη για το τελικό αποτέλεσμα της τουριστικής δραστηριότητας, από την αύξηση της Μ.Κ.Κ.Δ.(μέσης κατά κεφαλήν δαπάνης. Κατά συνέπεια η στρατηγική αριθμητικής αύξησης των τουριστών χωρίς πρόβλεψη για την μείωση των κατά κεφαλήν εκροών μεταβάλλει τον τουριστικό κλάδοι σε πίθο των Δαναίδων.

Ο νέος αναγκαίος ρόλος της τουριστικής επιχείρησης. 

• Από το ξενοδοχείο συντελεστή εποχιακής απασχόλησης και χαμηλής εξειδίκευσης, από το ξενοδοχείο συντελεστή αρνητικού εμπορικού ισοζυγίου, ως αποτέλεσμα της μονοκαλλιέργειας του τουρισμού, από το ξενοδοχείο συντελαστή εξαντλητικής κατανάλωσης φυσικών πόρων και περιβαλλοντικής επιβάρυνσης, πρέπει να περάσουμε στη ξενοδοχειακή επιχείρηση πρωτεργάτη, καταλύτη, τοπικής ανταγωνιστικής, βιώσιμης ανάπτυξης.

Από το ξενοδοχείο εισαγωγέα, των φθηνότερων στην αγορά προϊόντων πρέπει να περάσουμε στην ξενοδοχειακή επιχείρηση καταλύτη απορρόφησης και συνεπώς παραγωγής, τοπικών προϊόντων ποιότητας

Η πρακτική του «ξενοδοχείου γκέτο», πρέπει κατηγορηματικά να απορριφθεί.

Η στρατηγική της επέκτασης της τουριστικής περιόδου δεν αρκεί να καλύψει τις ανάγκες του χαμηλά αμειβόμενου- εργαζόμενου στον τουρισμό, ούτε τις ανάγκες εισαγωγών μιας οικονομίας μονοκαλλιέργειας φθηνού τουρισμού.

Η αντίληψη της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης της ξενοδοχειακής τουριστικής επιχείρησης, μπορεί να λάβει νέες μορφές και κατευθύνσεις, στηρίζοντας μορφές επαγγελματικής δραστηριοποίησης και απασχολήσης των εργαζομένων την χειμερινή περίοδο..

Στρατηγική ετήσιας παραγωγικής απασχόλησης

Χρειάζεται (παράλληλα, με την επιδίωξη της επιμήκυνσης της τουριστικής περιόδου),

μια στρατηγική αναπτυξιακής μόνιμης χειμερινής απασχόλησης για τους (208.000 περίπου) εποχιακά εργαζόμενους του τουριστικοί τομέα.

• Ένα πλέγμα μικρομεσαίων επιχειρήσεων, ιδιωτικής η κοινωνικής οικονομίας, χειμερινής απασχόλησης μπορεί να δημιουργηθεί στις περιοχές του θερινού τουρισμού.. 

Με αυτήν την έννοια μπορούμε να εδραιώσουμε ένα βρώσιμα ανταγωνιστικό μοντέλο, με κοινωνική συνοχή, ικανό να προσφέρει τοπική ταυτότητα, ποιότητα υπηρεσιών και ικανοποίηση στον πελάτη.

Όταν επιλέγουμε επενδυτή, στο πλαίσιο ενός τέτοιου μοντέλου, δεν περιοριοριζόμαστε απλά και μονοδιάστατα στο κριτήριο του ύψους της επένδυσης, αλλά στη επιχειρηματική ταυτότητα, τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας της επιχείρησης. ..

Το νέο προτεινόμενο πλαίσιο. Στόχοι και Περιεχόμενο.

Ως προ τους στόχους.

Γενικές αόριστες αναφορές σε ανάγκες, η επιθυμίες, όπως βελτίωση της ανταγωνιστικότητας, διαφοροποίηση του προσφερομένου τουριστικού προϊόντος, επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου κλπ. δεν αποτελούν προγραμματικούς αναπτυξιακούς στόχους, παραμένουν διαχρονικές ευχές.

Ως προ το περιεχόμενο..

Αδυνατεί να υπηρετήσει μια ριζική προσαρμογή του υφισταμένου «μοντέλου» στις ανάγκες για βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη

Δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες που το προκάλεσαν. Δεν ανταποκρίνεται «στους στόχους» που το ίδιο θέτει.

Υπό την πίεση της αδήριτης ανάγκης, διασφάλισης επενδύσεων και επιστροφής της χώρας σε αναπτυξιακή τροχαιά, δημιουργεί τον κίνδυνο μεσομακροπρόθεσμης αναπτυξιακής καταστροφής, με την περαιτέρω απαξίωση και κατασπατάληση του φυσικού περιβάλλοντος και πλούτου της χώρας.

Με το προτεινόμενο πλαίσιο .

ü «Δεν αξιοποιείται», στην πράξη, η αντιδιαστολή, ανάμεσα στην τουριστική μεγέθυνση και την τουριστική ανάπτυξη.

ü Δεν φαίνεται να λαμβάνεται υπ’όψιν ( έστω και σε ελαστική μορφή) η ανάγκη σεβασμού της φέρουσας ικανότητας τόπων και τοπικών κοινωνιών.

Δεν αντιμετωπίζεται η ανάγκη σαφήνειας, ακρίβειας, για τις αποδεκτές ανά περιοχή και κατηγορία, επενδύσεις, δόμηση κλπ. Δεν αποκλείονται , οι «διευρυμένες ερμηνείες» και η κατά περίπτωση αντιμετώπιση επενδυτικών προτάσεων.

ü Δεν επιβάλλεται η χωρίς αμφισβήτηση και επικαλύψεις ενίσχυση της χωροτακτικής, προγραμματικής, αδειοδοτικής ευθύνης των Περιφερειών.

ü Δεν υπηρετείται η συγκρότηση μακροπρόθεσμου προσανατολισμού, σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, ικανού να συντεθεί σε έναν εθνικό προσανατολισμό. Δεν ενθαρρύνονται διαπεριφερειακές συνεργασίες και συνέργειες.

ü Γίνεται αποδεκτό και προωθείται το μοντέλο των «σύνθετων τουριστικών καταλυμάτων» και των «οργανωμένων υποδοχέων τουριστικής δραστηριότητας», χωρίς να λαμβάνεται υπ’όψιν η τραγική αποτυχία χωρών όπως η Ισπανία που προηγήθηκαν στην χρησιμοποίηση αυτής της πολιτικής

ü Δεν αναγνωρίζεται η ανάγκη εδραίωσης ενός κράτους στοιχειώδους νομιμότητας, ως προϋπόθεση για την βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη, για αξιόπιστη εφαρμογή ενός εθνικού , περιφερειακού σχεδιασμού, για την αξιόπιστη λειτουργία υποδομών, προσφορά βασικών αγαθών και υπηρεσιών.

ü Το πελατειακό κράτος συνεχίζει ανεμπόδιστο να βασιλεύει, σε όλα τα επίπεδα, η επιλεκτική ισχύς του νόμου αποτελεί κανόνα, εδραιώνοντας την καθολική ανομία. Η έγκαιρη, ανεμπόδιστη, αποτελεσματική, παρέμβαση της δικαιοσύνης παραμένει ανέφικτη.

ü Σε αυτό το κλίμα ακυρώνεται στην πράξη κάθε σχεδιασμός. Η άναρχη δόμηση, η καταπάτηση, η καταστροφή και η μόλυνση περιβάλλοντος θα συνεχίσουν να αποτελούν συστατικά στοιχεία του κυρίαρχου «αναπτυξιακού» ήθους» και της κυρίαρχης πρακτικής.

Με το προτεινόμενο πλαίσιο δεν σηματοδοτείται ούτε η απόφαση για ρήξη, με την ως άνω πραγματικότητα, ούτε η αναγνώριση της ανάγκης για μια τέτοια ρήξη.

Δεν αλλάζει η σχέση μεταξύ ξενοδοχειακής επιχείρησης και τοπικής κοινωνίας-οικονομίας, σχέση που συνιστά, μια από τις βασικότερες αιτίες της κρίσης του μοντέλου τουριστικής αναπτύξεις.

Δεν ενισχύεται η απεξάρτηση του Ελληνικού τουρισμού από τους TOUR OPERATORS και η απαγκίστρωση του από το All inclusive.

Επιβάλλεται η αναγνώριση της ανάγκης: για ένα νέο ρόλο της ξενοδοχειακής επιχείρησης.

• Ένα νέο μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης οφείλει και μπορεί να είναι αειφόρα κερδοφόρο πρωτίστως για την τοπική μικρομεσαία επιχείρηση, για την τοπική οικονομία και κοινωνία, που αγκαλιάζουν, συμμετέχουν και δεν φιλοξενούν απλά την τουριστική δραστηριότητα.. Ασφαλώς ένα τέτοιο μοντέλο μπορεί να διασφαλίσει υψηλής ποιότητας πελατεία, διαρκή ζήτηση, σοβαρούς επενδυτές. 

Βέβαια η ανυπαρξία πραγματικού κοινωνικού διαλόγου δέσμευσης, τόσο μεταξύ των κοινωνικών φορέων, όσο και μεταξύ φορέων, τοπικής αυτοδιοίκησης και πολιτείας, απαξιώνει κάθε έννοια σχεδιασμού και επιτείνει το κλίμα της αναξιοπιστίας, ανομίας, και αναρχίας, στη καθημερινή κοινωνική και οικονομική ζωή.

• Ένα νέο μοντέλο, πραγματικά βιώσιμης, τουριστικής ανάπτυξης δε μπορεί να προκύψει ως νησίδα στον ωκεανό της γενικότερης παρακμής.

Από το γράμμα και το πνεύμα των παρεμβάσεων μου στο Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης στις διαδικασίες γνωμοδότησης επί του Νέου Ειδικού Πλαισίου. (Σχετικά με το Νέο ΕΠΧΣΑΑ Εδικό ΠλαίσιοΧωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον τουρισμό βλ.Φ.Ε.Κ3156/12.12.2013

georgesklavounos@gmail.com